Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców

Zgodnie z art. 128 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązkiem tym są obciążeni zstępni (dzieci, wnuki) przed wstępnymi (rodzice dziadkowie), a wstępni przed rodzeństwem, przy czym jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Wymaga podkreślenia, że obowiązek alimentacyjny krewnych w linii prostej wyprzedza obowiązek dostarczania środków utrzymania istniejący pomiędzy małżonkami. Zatem w pierwszej kolejności to na małżonku danej osoby spoczywać będzie obowiązek dostarczania drugiemu małżonkowi środków utrzymania i obowiązek ten wyprzedza obowiązek zstępnych.

Wyrażona zasada oznacza, że między wskazanymi krewnymi może powstać konkretny stosunek alimentacyjny z chwilą wystąpienia przesłanek, od których przepisy uzależniają roszczenie uprawnionego oraz odpowiadający temu roszczeniu obowiązek spełnienia świadczeń alimentacyjnych przez zobowiązanego.

Celem obowiązku alimentacyjnego jest uzasadnione względami humanitarnymi i moralnymi zapewnienie osobom, które własnymi siłami i środkami nie mogą zaspokoić swych potrzeb bytowych, niezbędnej pomocy ze strony ich bliskich krewnych, których sytuacja umożliwia udzielenie takiej pomocy.

Obowiązek alimentacyjny istnieje niezależnie od poprawności zachowywania się uprawnionego względem zobowiązanego, gdyż przepisy określające treść i zakres obowiązku alimentacyjnego nie przewidują wyłączenia lub ograniczenia prawa do alimentów w wypadku nagannego postępowania uprawnionego względem zobowiązanego – istnieją jednak wyjątki.

Zarówno obowiązek alimentacyjny, jak i odpowiadające mu prawo do świadczeń alimentacyjnych mają charakter ściśle osobisty, tak więc obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego. Przysługujące uprawnionemu prawo do świadczeń alimentacyjnych, także do już wymagalnych rat alimentacyjnych, nie może być zbyte innej osobie, jak również uprawniony nie może zrzec się tego prawa nawet za zapłatą jednorazowej skapitalizowanej kwoty przyszłych świadczeń. Bezwzględnie obowiązujący charakter przepisów o obowiązku alimentacyjnym nie stanowi przy tym jednak przeszkody do ustalenia alimentów w drodze umowy stron, a także w ugodzie sądowej w toku procesu o alimenty lub w postępowaniu pojednawczym.

Z przedstawionych powyżej unormowań prawnych wynika zarówno obowiązek alimentacyjny rodziców na rzecz dzieci oraz dzieci na rzecz swoich rodziców. Rodzice mogą domagać się alimentów od pełnoletnich dzieci przy czym najpierw jednak  o alimenty rodzice powinni się zgłosić od swoich małżonków, a dopiero potem od swoich dzieci. Powstanie obowiązku alimentacyjnego względem rodziców jest uzależnione od zaistnienia określonych przesłanek. Po stronie rodziców przesłanką jest ich stan niedostatku. Natomiast dzieci muszą mieć możliwości zarobkowo – finansowe, aby spełnić nałożony na nich obowiązek.

Co do wspomnianego wyjątku – nawet gdy powyższe przesłanki zostaną spełnione, powództwo o zasądzenie alimentów na rzecz uprawnionego może zostać oddalone w sytuacji gdy będzie ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 144¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie jednak z art. 6 Kodeksu cywilnego, to na osobie zobowiązanej do zapłaty alimentów będzie ciążył obowiązek udowodnienia w postępowaniu sądowym, że powództwo o alimenty w okolicznościach danej sprawy nie zasługuje na uwzględnienie.

UWAGA: Uporczywe uchylanie się od ustawowego obowiązku łożenia na utrzymanie osoby do tego uprawnionej jest zagrożone sankcją karną.