Obalenie domniemania ojcostwa pozamałżeńskiego

Za podstawę prawną, w oparciu o którą sporządzono prezentowane opracowanie zagadnienia –  obalenia domniemania ojcostwa pozamałżeńskiego przyjęto:

• Ustawę z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788, 1529, z 2013 r. poz. 1439. z późn. zm.),

• Europejską Konwencję o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego, sporządzoną w Strasburgu dnia 15 października 1975 r. (U. 1999 nr 79 poz. 888),

Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie materii prawnej, w oparciu o którą ustawodawca uregulował kwestię pochodzenia dziecka, które urodziło się w związku nieformalnym.

Zgodnie z regulacją kodeksową domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka.

Wskazane domniemanie prawne zawarte w art. 85 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy jest jednak wzruszalne (praesumptio iuris tantum). Podjęcie działań mających na celu jego obalenie może nastąpić tylko w procesie sądowym o ustalenie ojcostwa.

Mając na względzie fakt, że ciężar dowodu w toczącym się procesie spoczywać będzie na zasadach ogólnych na pozwanym mężczyźnie wskazać należy, że w zakresie dostępnych środków prowadzących do obalenia wspomnianego domniemania powołać się on może na:

• zarzut (exceptio plurium concumbentium) prowadzący do wskazania współżycia matki dziecka w okresie (nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka) z wieloma mężczyznami, a konsekwencji pozwalający wykazać, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne,

a ponadto:

• zgodnie art. 5 Europejskiej Konwencji o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego, sporządzonej w Strasburgu 15.10.1975 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 79, poz. 888): „W postępowaniu o ustalenie pochodzenia dziecka od ojca należy dopuścić dowody naukowe, które mogą pomóc w ustaleniu lub wykluczeniu ojcostwa”.

        Przepis ten, który jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa w Polsce i jest bezpośrednio stosowany z pierwszeństwem przed ustawą, expressis verbis dopuszcza obalenie domniemania ojcostwa pozamałżeńskiego za pomocą dowodów naukowych, w tym zwłaszcza dowodów biologicznych w zakresie których wskazać należy na:

– dowód z tzw. grupowego badania krwi,

– dowód z badań DNA.

Reasumując podkreślić należy, że obalenie domniemania z art. 85 § 1 nie musi zatem w każdym wypadku sprowadzać się do zarzutu exceptio plurium concumbentium.

Wystarczy gdy pozwany mężczyzna wykaże, iż nie jest ojcem biologicznym dziecka posługując się przy tym dowodami o charakterze biologicznym bądź naukowym, które były i nadal będą wykorzystywane w naukach prawnych, w tym w nauce prawa rodzinnego.