Publikacja informacji prasowych na temat toczącego się postępowania a zasada domniemania niewinności

Obowiązująca na tle art. 42 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 5 § 1 Kodeksu postępowania karnego zasada domniemania niewinności zgodnie z treścią której: 

 „Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.”

zostanie pogwałcona, jeżeli oświadczenia organu sądowego lub urzędnika państwowego dotyczące osoby oskarżonej, której postawiono zarzut popełnienia czynu zagrożonego karą, będą odzwierciedlać opinię, iż osoba ta jest winna, zanim udowodniono jej winę w świetle prawa. Wystarczającym jest, ażeby nawet, w przypadku braku formalnego stwierdzenia, pewne wnioski wskazywały, że sąd lub inny organ uważają oskarżonego za winnego. Przedwczesne wyrażenie tego typu opinii zarówno przez Sąd jak i inne organy w nieunikniony sposób doprowadza do naruszenia zasady domniemania niewinności niejako automatycznie powodując naruszenie dóbr osobistych osoby oskarżonej. W żadnym bowiem wypadku wyrażane opinie nie powinny być równoznaczne z oficjalnymi wypowiedziami w sprawie winy skarżącego, które to mogłyby przyczynić się do publicznego uznania go za winnego oraz wpłynąć na ocenę faktów dokonaną przez właściwy organ sądowy.

Obowiązek przestrzegania powyższej zasady nie jest skierowany wyłącznie do organów sądowych, albowiem jego zakres jest szerszy – obejmuje on również prokuraturę i policję. Tylko bowiem sąd w prawomocnym wyroku może stwierdzić winę osoby. Nadmienić w tym miejscu należy, że powyższa zasada nie stanowi zakazu informowania opinii publicznej o toczących się postępowaniach karnych, aczkolwiek przyjmuje ona poszanowanie domniemania niewinności za priorytet. Właściwa realizacja zasady domniemania niewinności wymaga bowiem od społeczeństwa powściągliwości w ferowaniu wyroków oraz wyrobienia sobie subiektywnego przekonania o niewinności oskarżonego, aż do czasu uprawomocnienia się wyroku.

Zwrócić ponadto należy uwagę na art. 13 ust. 2 ustawy z dnia z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe  (Dz.U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.):

”Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak również danych osobowych i wizerunku świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę”.

Ujawnienie za pomocą środków masowego przekazu szczegółowych informacji na temat zdarzenia będącego przedmiotem rozpoznania w postępowaniu karnym prowadzi do naruszenia wiążących i  obowiązujących w tej materii uregulowań prawnych, które wyłączają możliwość składania tego typu oświadczeń bez wyraźnej zgody podmiotu, którego informacja bezpośrednio dotyczy. W konsekwencji dochodzi do publicznego pomówienia, tj. czynu kwalifikowanego z art. 212 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) zgodnie z treścią którego:

„ … Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania,  podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku… ”

Nie jest przy tym wymagane szczególne zabarwienie, ostrość czy dobitność wypowiedzi, lecz jedynie, by owa wypowiedź narażała pomówionego na utratę zaufania niezbędnego dla prowadzonej przez niego działalności czy do funkcjonowania w danym środowisku.

W następstwie pomówienia dochodzi do naruszenia dóbr osobistych, które zgodnie z treścią art. 24 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.):

„…Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny….”

podlegają ochronie prawnej.