Od lipca 2023 roku więcej darowizn i spadków bez podatku

„Obdarowanym i spadkobiercom łatwiej będzie uniknąć podatku od spadków i darowizn, co wynika ze znacznego podniesienia kwot wolnych. Preferencje obejmą przede wszystkim nabycia od bliższej i dalszej rodziny, m.in. od ciotki, wujka czy od teściów. Członkowie najbliższej rodziny nadal będą zwolnieni z daniny, jeśli zgłoszą nabycie do urzędu, a pieniądze otrzymają przelewem.

1. Wprowadzenie:

Dnia 1 lipca 2023 roku weszły w życie największe od wielu lat podwyżki kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn. Zmiany w ustawie o podatku od spadków i darowizn wprowadził pakiet SLIM VAT 3, czyli nowelizacja ustawy o VAT oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1059).

Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

• 36.120,00 PLN – dla nabywców zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej (dotychczas: 10.434,00 PLN),
• 27.090,00 PLN – dla nabywców zaliczonych do drugiej grupy (dotychczas: 7.878,00 PLN),
• 5.733,00 PLN – dla nabywców zaliczonych do trzeciej grupy (dotychczas: 5.308,00 PLN).

Przynależność do poszczególnych grup zależy od stopnia pokrewieństwa:

• do grupy I zalicza się: małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
• do grupy II zalicza się: zstępnych rodzeństwa (np. dzieci siostry), rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
• do grupy III zalicza się: innych nabywców.

2. Więcej darowizn bez podatku:

Wzrost kwoty wolnej od podatku to oczywiście korzystna zmiana, dzięki której łatwiej będzie uniknąć podatku od spadków i darowizn. Skorzystają przede wszystkim osoby, które nabywają spadki i darowizny od członków bliższej i dalszej rodziny. Jeśli wartość darowizny zmieści się w kwocie wolnej, nabywca nie zapłaci podatku, ani nie będzie musiał zgłaszać nabycia do urzędu skarbowego.

Przykład: Podatnik otrzyma w lipcu 2023 roku darowiznę od wujka (brata matki) o wartości 20.000,00 PLN. Jako nabywcy zaliczonemu do II grupy podatkowej przysługuje mu kwota wolna od podatku w wysokości 27.090,00 PLN. Nie zapłaci więc daniny ani nie musi zgłaszać darowizny do urzędu skarbowego. Gdyby otrzymał darowiznę o tej wartości np. w maju, opodatkowana byłaby nadwyżka ponad obowiązującą wówczas kwotę wolną, czyli 7.878,00 PLN. Musiałby zgłosić darowiznę do urzędu skarbowego.

Ministerstwo Finansów zaznacza, że kwoty te są znacznie wyższe w kręgu bliższej i dalszej rodziny, a jedynie nieco wyższe w przypadku osób obcych, należących do III grupy podatkowej. Resort uzasadnia, że powodem jest ryzyko nadużyć podatkowych oraz unikania opodatkowania, zarówno w podatku od spadków i darowizn, jak i w PIT. Chodzi o to, by uniknąć np. powoływania się na fikcyjne darowizny.

3. Trzeba sumować darowizny od jednej osoby z pięciu lat:

W przypadku darowizn wielokrotnych, dla potrzeb ustalenia, czy został przekroczony limit darowizny otrzymanej przez podatnika od konkretnego (tego samego) zbywcy, zlicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od niego w danym roku oraz w okresie pięciu lat poprzedzających ten rok. W sytuacji, gdy wartość otrzymanej darowizny lub spadku nie będzie przekraczała limitu zależnego od przynależności spadkobiercy lub obdarowanego do odpowiedniej grupy podatkowej – skorzysta on ze zwolnienia z opodatkowania również wtedy, gdy nie zgłosi nabycia do właściwego urzędu skarbowego.

Osoba, która otrzyma darowiznę w 2023 roku, musi więc zliczyć wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tego samego darczyńcy w 2023 roku oraz w latach 2018 – 2023 (w okresie pięciu lat poprzedzających 2023 roku).

Nawet w przypadku, gdy darowizna nie przekroczyła limitu i nie trzeba jej zgłaszać do urzędu skarbowego, podatnicy powinni pamiętać o dokumentowaniu wartości otrzymanych w poszczególnych latach darowizn. Może się bowiem okazać, że limit zostanie przekroczony np. w 2024 roku i wówczas trzeba będzie zgłosić nabycie i zapłacić podatek od wartości przekraczającej kwotę wolną. W przypadku sumowania darowizn należy wziąć pod uwagę limit obowiązujący w dacie otrzymania ostatniej darowizny.

Przykład: Podatnik otrzyma we wrześniu 2023 r. od ciotki (II grupa podatkowa) samochód o wartości 20 tys. zł, w 2022 r. ciotka przekazała mu darowiznę pieniężną o wartości 2 tys. zł, a w 2021 r. – 3 tys. zł. Podatnik musi zsumować darowizny otrzymane w 2023 r. i w latach 2018-2022. Ich suma wyniesie 25 tys. zł – nie przekroczy limitu 27 090 zł, więc podatnik skorzysta ze zwolnienia i nie musi zgłaszać nabycia do urzędu skarbowego. 

4. Nie będzie sumowania od wielu osób:

Co ważne, nie będzie trzeba sumować darowizn otrzymanych od wielu osób z tej samej grupy podatkowej. Wyjaśnijmy, że ustawa deregulacyjna (której większość przepisów weszło już w życie) miała wprowadzić od lipca br. sumowanie darowizn od osób z tej samej grupy podatkowej, czyli tzw. podatek od zbiórek. Zmiana od początku budziła ogromne kontrowersje, gdyż efektem byłoby m.in. opodatkowanie internetowych zbiórek na leczenie, ale też np. darowizn od gości weselnych. Pakiet SLIM VAT 3 uchylił te przepisy, jeszcze zanim weszły w życie.

To oznacza, że osoba zbierająca np. pieniądze na leczenie będzie musiała sumować darowizny otrzymane w ciągu pięciu lat od jednego darczyńcy do limitu: 5.733,00 PLN. Nie zapłaci podatku, jeśli np. 200 osób wpłaci jej po 100,00 PLN darowizny, czyli w sumie 20.000,00 PLN. Wpłaty od poszczególnych osób nie przekroczą bowiem limitu. Gdyby natomiast jedna osoba wpłaciła np. 10.000,00 PLN, wówczas trzeba zapłacić podatek, ponieważ przekroczony zostanie limit 5.733,00 PLN.

5. Nowe progi skali podatkowej:

Podatek płaci się według skali określonej w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Od 30 czerwca 2023 roku obowiązują wyższe progi skali podatkowej, co wynika z rozporządzenia ministra finansów z dnia 28 czerwca 2023 roku w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. 2023 poz. 1226). Minister podwyższa te wartości na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy w przypadku wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad sześć proc., w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen.

Zgodnie z rozporządzeniem, w przypadku nabywców z I grupy podatkowej podatek wynosi 3 proc. do progu: 11.833,00 PLN. Jeśli wartość spadku czy darowizny mieści się między: 11.833,00 PLN a 23.665,00 PLN, podatek wynosi 355,00 PLN oraz 5 proc. nadwyżki ponad: 11.833,00 PLN. Jeśli zaś wartość darowizny lub wartość spadku przekroczy: 23.665,00 PLN, podatek wyniesie: 946,60 PLN zł plus 7 proc. nadwyżki ponad: 23.665,00 PLN. Dla nabywców z II grupy podatkowej podatek będzie wynosić 7 proc. do progu: 11.833,00 PLN. Jeśli kwota spadku czy darowizny wyniesie od: 11.833,00 PLN do 23.665,00 PLN, podatek wyniesie: 828,40 PLN plus 9 proc. nadwyżki ponad: 11.833,00 PLN. Jeśli zaś kwota darowizny lub wartość spadku przekroczy: 23.665,00 PLN, podatek wyniesie: 1.893,30 PLN oraz 12 proc. od nadwyżki ponad: 23.665,00 PLN. Dla nabywców z III grupy podatkowej podatek będzie wynosić 12 proc. do progu: 11.833,00 PLN. Gdy kwota spadku czy darowizny albo ich równowartość wyniesie od: 11.833,00 PLN do: 23.665,00 PLN, podatek wyniesie 1.420 PLN plus 16 proc. nadwyżki ponad: 11.833,00 PLN. Jeśli zaś wartość lub spadku przekroczy: 23.665,00 PLN, podatek wyniesie: 3.313,20 PLN plus 20 proc. nadwyżki ponad: 23.665,00 PLN.

6. Zwolnienie dla najbliższej rodziny:

Nie zmieniła się zasada, zgodnie z którą osoby zaliczone do tzw. zerowej grupy podatkowej mogą w ogóle uniknąć podatku, niezależnie od kwoty darowizny. Wystarczy, że zgłoszą w ciągu w sześciu miesięcy nabycie darowizny do urzędu skarbowego. W art. 4a ustawy doprecyzowano jednak, że otrzymanie darowizny pieniężnej trzeba udokumentować dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Do tzw. zerowej grupy podatkowej, określonej w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, należą do małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Są to osoby należące do I grupy, ale z wyjątkiem teścia, teściowej, zięcia i synowej.

Przykład: Podatnik otrzyma od babci 70.000,00 PLN darowizny. Kwota darowizny przekracza więc limit 36.120 PLN przewidziany dla I grupy podatkowej. Nie zapłaci daniny, jeśli w ciągu sześciu miesięcy zgłosi nabycie darowizny do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2. Dodatkowym warunkiem będzie w tym przypadku, aby pieniądze przekazane zostały przekazane np. w formie przelewu. Nie może to być gotówka. Gdyby otrzymał np. 20.000,00 PLN, nie musiałby zgłaszać darowizny.”

MKM Lawyers Kancelaria Prawna

Zródło: https://sip.lex.pl/#/external-news/1795684101/od-lipca-wiecej-darowizn-i-spadkow-bez-podatku